O przypadku w historii

Filozofia Oświecenia wprowadza – i to na stałe – myśl, że historia ma pewien sens, że reprezentuje nieodwracalny postęp wiedzy i obyczajów. Natomiast XIX wiek – najpierw z Heglem, a potem Marksem – ustanawia na długo zasadę determinizmu historycznego, czy chodziłoby o przyczynowość duchową czy materialną. W całej tej konfiguracji na działanie przypadku niewielka pozostaje przestrzeń.

Nieprzewidziane wstrząsy dziejowe, jakimi były wojny światowe, rewolucje czy kontrrewolucje, które naznaczyły wieki XX i XXI zmuszają jednak myślicieli do wprowadzenia do refleksji zagadnienia przypadkowych momentów zwrotnych w dziejach, które mogłyby po prostu nie zaistnieć, zwłaszcza biorąc pod uwagę niepewność decyzji politycznych. Koniecznym jest zatem ponowne przeanalizowanie przeszłych wydarzeń i dawnych teorii pod kątem obecności (efemerycznej czy też potwierdzonej) i roli przypadku w historii.