Człowiek unieruchomiony w nieczytelnym środowisku
Cywilizacja, w której żyjemy odnajduje swoją przestrzeń we wszechstronnych i wielopoziomowych systemach zapośredniczenia (G.W, F Hegel, Filozofia Historii). Przejawiają się one na wielu poziomach, począwszy od na przykład zwrotów grzecznościowych i uprzejmościowych, a na metodach pacyfikacji i zapośredniczenia konfliktów skończywszy, przechodząc przez formy prawne czy obyczaje demokratyczne, takie jak idea przedstawicielstwa politycznego.
Ostatnie spotkanie grupy francusksich i polskich naukowców skupiało się na badaniu różnych form destabilizacji odniesienia do rzeczywistości, jednym z symptomów którego jest pojęcie „post-prawdy”. Tym razem badacze podejęli pytanie o „człowieka unieruchomionego”, wiążąc je z problemami relacji intersubiektywnych, w obu ich wymiarach, tak stosunku do siebie jak do innych.
Historii nowożytności towarzyszył rozwój stosunków obywatelskich i praw dających jednostkom ochronę – sądową, moralną, jak też w wymiarze symbolicznym – przed przemocą fizyczną i innymi formami zniewolenia; niezależnie od tego, czy miały charakter bezpośredni czy skryty i podstępny. Paradoksalnie, to właśnie w obrębie tych stosunków i praw – w obszarze demokratycznego indywidualizmu – wyłaniają się siły, mogące osłabić same warunki możliwości istnienia nowoczesnego podmiotu. Żeby wymienić niektóre z nich: napór polityk tożsamościowych uniemożliwia dystans podmiotu do samego siebie; pragnienie autentyczności rozmywa formy, chroniące jednostki przed nadmierną ingerencją; logika przynależności i etnocentryzmu unieruchamia podmiot, przywiązując go do etnicznie/narodowo zdefiniowanej tożsamości, albo zmusza do alienacji i ucieczki przed wszelką postacią przynależności.Czy więc analiza pragnienia bezpośredniości i kryzysu form zapośredniczenia nie popycha nas do ponownego przemyślenia, z Norbertem Eliasem, kategorii “de-cywilizacji” ?
Obok więc dawnych obszarów konfliktowych, związanych choćby z kwestią społecznej dystrybucji dochodów czy kwestiami związanymi z bezpieczeństwem, zaostrzają się nowe wymiary konfliktu, związane z tożsamością, indywidualnym istnieniem i wewnętrzną spójnością; a więc takie, których uniknięcie wydaje się niezwykle trudne.
Polscy i francuscy badacze przyjrzeli się podczas spotkania tym nowym, paradoksalnym formom utraty władzy nad sobą. Refleksji została poddana ponadto hipoteza, że szczególna „mgławicowość”, nieczytelność, a jednocześnie opresyjność relacji z innymi nasila tak mocno obecną presję tożsamościową w dzisiejszym społeczeństwie.
Organizatorzy:
PAN Stacja Naukowa w Paryżu
Instytut Filozofii i Socjologii PAN
Termin sympozjum: 20-21 września 2022
Miejsce sympozjum: PAN Stacja Naukowa w Paryżu
Języki sympozjum: francuski, angielski
